Ön Çapraz Bağ Kopmasının Cerrahi Tedavisi

Ön çapraz bağ (ÖÇB) yaralanmalarında tedavi kişinin sportif ve günlük hayattan beklentisi, eşlik eden ikincil yaralanmalar, dizin gösterdiği performans, kişinin yaşına bağlı olarak şekillenir. Son dönemlerde yapılan bilimsel çalışmalarda kemiğe yakın bölgedeki kopmalarda çok nadirde olsa tam iyileşme rapor edilmiştir.

ÖÇB yırtığı olan kişilerde eğer başka sorunlar eşlik etmiyorsa genellikle ilk 3 hafta sonrasında dizdeki şişlik ve ağrı geçer. Sonrasında hastalardaki en büyük yakınma dizde zaman zaman oluşan güvensizlik hissi ve dönmelerdir. Bu dönmeler veya yoğun aktiviteler sonrası dizde şişlik olur. Dönmeler ve şişlikler dışında genellikle ağrı olmaz. Ağrı, yıllar sonunda gelişen kıkırdak aşınmaları, kireçlenme veya menisküs yırtıklarına bağlıdır.

Ön Çapraz Bağ kopmalarının tedavisinde hastalık yoktur hasta vardır kuralını uygulamak zorundayız. Cerrahi gerektiren ek yaralanma varsa cerrahi önerilir. Günlük yaşamında günlük aktivitelerini kompanse edemiyorsa cerrahi gereklidir. Diz full hareket açıklığına kavuşamazsa ve ağrı varsa kopuk bacak üzerinde zıplayamıyorsa cerrahi gereklidir. İnstabilite hastayı rahatsız ediyorsa cerrahidir. Hastanın yaptığı spor, yaşı, günlük beklentileri cerrahi kararı etkiler. Örnek vermek istersek 70 yaşında bir hastamız var. Aktif spor yapıyor ve ön çapraz bağ yaralanmaları için tehlikeli sporlardan olan kaymayı seviyor. Spor yapma esnasında instabilite hissediyor bu hastaya cerrahi yapmak zorundayız. Hasta 50 yaşında ve günlük yaşamı çok sedanter, herhangi bir spor yapmıyor bu hastaya cerrahiye gerek yok. Cerrahi gerekli değil diyerek hastayı takip ten çıkarmamak gerekli, kesinlikle rehabilitasyona alınmalıdır. Bir diğer önemli konu ise hastayı görmeden MR a bakılarak verilen cerrahi kararlarıdır. Bu çok yanlıştır. Hastayı muayene etmeden karar verilmemelidir.

Hastayı Bekleyen Riskler

Dizde eklemi üç tane kemiğin bir araya gelmesiyle oluşan bir taraftan ayakta durmamıza, yürümemize, oturup kalkmamıza imkan verirken diğer taraftan en sert sportif hareketlerin yapılmasına olanak sağlar. Günlük yaşantımızda sadece ayakta durma dışında bir faaliyet yapmaz isek diz eklemine vücut ağırlığının yarısı binerken, ek olarak yürüme ve koşma sırasında dize binen yük daha da artar. Böylece eklem zorlanmaya başlar. Diz ekleminin en zor koşullara cevap verebilmesi ve ihtiyacı karşılayabilmesi için eklemi oluşturan kemikler dört tane sağlam bağ vasıtasıyla birbirine bağlanmış olup bu bağların ikisi iç ve dış yan taraflarda, biri önde diğeri de arkadadır. 

Dizin merkezinde ve dıştan içe doğru, arkadan öne doğru uzanan ön çapraz bağ, dizin dönme hareketini kısıtlayan en önemli bağdır. Bu bağ uyluk kemiği (femur) ile kaval kemiğini (tibia) birbirine bağlar. Bu bağın asıl görevi kaval kemiğinin öne gitmesi ve içe dönmesini engellemektir. Ön çapraz bağ yaralanması direk temas yanında bazı vakalarda temas olmadan da ön çapraz bağ yaralanması olur.

Ön Çapraz Bağ kopması sonucunda hastanın dizinde şişme ve ağrı oluşur. Ek bir yaralanma yoksa 2-3 hafta içinde bu semptomlar kaybolur. Bu süreçten sonra vücut ön çapraz bağ kopmasını kompanse edemezse instabilite sorunları çıkacaktır. Dizde güvensizlik oluşacaktır ve küçük bir travma sonrası şişlik oluşacaktır. Dizde dönme ve şişlikler sonucunda ağrı olur onun dışında ek travma olmazsa ağrı olmaz.

Tedavi edilmeyen ön çapraz bağ kopması sonucunda hastanın günlük aktivitelerinde kısıtlanma ve yaşam standartlarında kısıtlanma olmaktadır. Çok aktif olan kişiler dizlerinde çıkma olmaması nedeni ile yavaşlamak zorundalardır. Spor yapıyorlarsa buna devam edemezler yada spor aktivite ye ısrar ederlerse ek travmalara maruz kalırlar. Özellikle iç menisküs yırtıkları ve kıkırdak zedelenmeleri sıklıkla gelişir. İnstabil dizlerin tamamında diğer tarafa göre erken kireçlenme gelişir. Kireçlenme bulgularının 10 yılda gelişme oranı % 80 leri bulmaktadır.

Ön Çapraz Bağ Tanısında Yapılan Yanlışlıklar

Diz travmalarında erken dönemde ağrı nedeni ile fizik muayene yapılamaz. Bu tür vakalarda ilk tanı için hikaye ve gözlemin yanısıra görüntüleme yöntemleri öne çıkar. Görüntüleme yöntemleri arasında X Ray ve Emar en sık kullanılandır. Manyetik Rezonans Görüntüleme büyük mıknatıslarla oluşturulan güçlü manyetik alan içinde radyo dalgaları kullanılarak belirli anatomik yapıları, diğer yapılardan net olarak ayırt eder. Sağlıklı ve hastalıklı dokular arasındaki farklılıkları saptamak ve tanımlamak için kullanılan bir tıbbi tekniktir. Radyasyon içermez. ÖÇB kopuğu hakkında bize çok detaylı bilği vermesinin yanı sıra ek yaralanmalar hakkında da bilgilendirir. 

Ancak buna rağmen doğruluğu % 100 değildir. X Ray i ise kemik patoloji olup olmadığına karar vermek için istenir. Bazen hastalar emarlarını gönderrerk tanı ve tedavi hakkında bilği almak isterler. Sadece Emara bakılarak konulan tanı ve verilen tedavi kararı doğru değildir. Kesinlikle hastanın muayene edilmesi ve emar ında yardımcı tetkik olarak kullanılması gerekmektedir. Hasta muayene edilmeden sadece emar a göre verilen karar doğru olmayabilir.  Fizik muayene en önemli tanı aracıdır.  Tedavi yaralanmanın yanı sıra hastanın günlük yaşamı, aktivitelerine ve beklentilerine göre belirlenir.

Ön Çapraz Bağ Rekonstrüksiyonunda Kullanılan Greftler

Günümüzde şehir hayatı bizi daha fazla immobilize ettiği için her yaştan spor yapan insan sayısı hızla artmıştır bu nedenle de diz bağ yaralanma sıklığı da giderek artmaktadır. Diz ekleminin stabilitesini sağlıyan 4 önemli bağ (ön çapraz, arka çapraz, iç yan ve dış yan bağlar) mevcuttur. Bu bağlar uyluk kemiği (femur) ile bacak kemiği (tibia) birbirine bağlar ve dizin ön-arka ve yanlara stabilitesini sağlarlar. Ön Çapraz Bağ kopuklarında Rekonstrüksiyon ameliyatı denen başka yerden alınan bağ kopan bağın yerine konur. Bu ameliyatta bazı tendonlar kullanılır bunları incelersek;

Kemik-Patellar tendon-Kemik : Diz kapağı kemiği ile tibia arasında uzanan patellar tendonun orta 1/3 ü  tibia dan ve patelladan kemik parçaları ile birlikte alınır.
Diz arkası tendonlar: Dizin iç-arkasında yer alan hamstring tendonları alınır ve uygun uzunluk ve kalınlıkta katlanır.
Quadriseps tendonu: Diz kapağının üzerindeki tendon diz kapağından kemik parçası ile birlikte alınır.
Allogreft: Kadavradan alınan dokular kullanılmaktadır.

Ön Çapraz Bağ statik bir bağdır yani iki kemik arasında olan bir bağdır. Bu en çok ön çapraza benzeyen bağdır o nedenle ilk dönem kullanılan tendondur. Fakat ön diz ağrısı ve kireçlenme nedeni ile bu tendon revizyon ve zor vakalar dışında kullanılmamaktadır. Bunun yerine kullanılan hamstring tendonları kas ve kemik arasında bulunan dinamik bir tendondur. Son dönemde bu tendonların 4 katlı hali kullanılmaktadır. Quadriceps tendonuda kas ve kemik arasında olan dinamik bir bağdır.

İletişim sayfasından detaylı bilgi ve randevu alabilirsiniz.